• Achtergrond

Psalm 23 is de meest bekende, meest gezongen en meest geciteerde psalm uit het psalmenboek

Psalm 23 is de meest bekende, meest gezongen en meest geciteerde psalm uit het psalmenboek. Dat is niet verwonderlijk, de beelden zijn begrijpelijk en de toon van de psalm is positief. Ook deze psalm wordt door de traditie aan koning David toegeschreven. De eerste verzen geven daar in zoverre aanleiding toe, dat David ook herder was, voordat hij koning werd.
In de psalm komt vooral tot uitdrukking dat God voor zijn kind zorgt. Eten en drinken, bescherming tot zelfs in de dood toe, God zal erin voorzien. Opvallend is wel, dat de aanvankelijke lieflijkheid niet blijvend is, we leven in een wereld met vijanden en met de grootste vijand van alles, de dood. De psalm ontkent dat niet, verzekert ons wel dat de Heer ook dan bij ons zal zijn. Geen wonder dat regels uit deze psalm vaak te vinden zijn boven een rouwkaart.  De slotregel verwijst naar de tempel, de woonplaats van God. 
In de eerste lezing horen we hoe de jonge herder David door de profeet Samuel gezalfd wordt en daarmee bestemd voor het koningschap over Israël. Deze zalving keert eveneens terug in de psalm. Uiteindelijk verwijst deze zalving ook naar Jezus zelf, de Gezalfde, de Christus, de Messias.  
Bovendien vergelijkt Jezus zichzelf ook met een goede herder in het Evangelie van Johannes (Johannes 10). De tafel en de beker in de psalm gaan dan vanzelf ook verwijzen naar de eucharistie.  Zo wordt een korte psalm geladen met talloze associaties die hem diepgang geven. 

Psalm 23,1-6

Antifoon: De Heer is mijn herder, 
niets kom ik tekort.

De Heer is mijn herder, niets kom ik tekort; 
Hij laat mij weiden op groene velden.

Hij brengt mij aan water, waar ik kan rusten, 
Hij geeft mij weer frisse moed.

Mijn schreden leidt Hij langs rechte paden 
omwille van zijn Naam.

Al voert mijn weg door donkere kloven, 
ik vrees geen onheil waar Gij mij leidt.

Uw stok en uw herdersstaf 
geven mij moed en vertrouwen.

Gij nodigt mij aan uw tafel 
tot ergernis van mijn bestrijders.

Met olie zalft Gij mijn hoofd, 
mijn beker is overvol.

Voorspoed en zegen verlaten mij nooit 
elke dag van mijn leven.

Het huis van de Heer zal mijn woning zijn 
voor alle komende tijden.

Kunst

Christa Rosier schilderde vele psalmen. Dat hielp haar ook bij het verwerken van haar verdriet om het overlijden van haar veertienjarige zoon. Psalm 23 schilderde ze na zijn overlijden.

Ze schilderde het tweede gedeelte van de psalm, het deel over de tafel. Het eerste deel vond ze te lieflijk voor de rauwe ervaringen die ze had met de dood. 
Als toelichting op haar weergave van de psalm schrijft ze op haar website: 
“Groen en blauw (weide en water) zijn de kleuren die overheersen in het middengedeelte, dat omgeven wordt door het donkere dal. 
Gods stok en staf zijn aan de rechterkant van het schilderij ‘samengebracht’ tot de menora (zevenarmige kandelaar), symbool van Gods eeuwige aanwezigheid.
Op de voorgrond ‘de dis’ en een oliekruikje. 
Daarachter gaan ‘rechte sporen’ naar het huis des Heren.
Onderaan staat in het Hebreeuws: 'De Heer is mijn herder, mij ontbreekt niets, ik vrees geen kwaad.'”
Christa zelf overleed op vijftig jarige leeftijd aan borstkanker. 
Op haar website zijn veel meer van haar psalmenschilderijen te bekijken. Reproducties zijn daar ook te koop.

Anneke Kaai bracht het boek Psalmen in beeld uit, met haar schilderijen van de Psalmen. Ook hier is psalm 23 in opgenomen. 

Op dit schilderij is God gesymboliseerd in de staf van de herder. In deze compositie herkennen we bovenaan de herdersstaf me de ronde vorm die de liefdevolle bescherming van God, de goede Herder, aangeeft. Het jonge schaap mag met deze wetenschap liggen in de grazige weiden. Ook de rusitge wateren en de rechte sporen zien we verbeeld. Het verkwikken van de ziel is weerggegeven door het verfrissende, sprankelende water rechtsonder. Wanneer we de staf omdraaien, krijgt de ronde vorm het karakter van een haak. Ze is God die, als wij door een diep dal moeten gaan, gesymboliseerd in het zwarte vlak, ons uit de diepte wil halen en ons wil vertroosten door deze herdersstaf.

Uit: Anneke Kaai, Psalmen in beeld, Mozaiek, 1999