• Achtergrond

Het verhaal van de overspelige vrouw laat zien hoe Jezus omgaat met de wet van Mozes.

Evangelie van Johannes
We maken deze vijfde zondag van de veertigdagentijd even een uitstapje naar het Evangelie van Johannes. Over het verhaal van de overspelige vrouw is veel te melden.
Zo is het verhaal pas heel laat terecht gekomen in dit Evangelie. Ook heeft het niet altijd op deze plek in het geheel van het Evangelie gestaan, lang was het een aanhangsel bij het Evangelie. Uit het woordgebruik kunnen we opmaken dat het pas later toegevoegd is aan het Johannes Evangelie. Waarschijnlijk is dit verhaal hier geplaatst vanwege de tekst in Johannes 8,15: “Ik oordeel niemand.”
In ieder geval vindt de kerk dit verhaal inmiddels zo belangrijk dat het een plek krijgt tussen de evangelieteksten van de Veertigdagentijd. 

De wet van Mozes
In de tijd van Jezus was het vanzelfsprekend dat men zich hield aan de wet van Mozes. In de Tien Geboden staat immers: Gij zult geen overspel plegen.
In de wetten uit het Oude Testament stond inderdaad dat vrouwen die op heterdaad op overspel werden betrapt gestenigd moesten worden. Datzelfde gold overigens voor de man die met haar overspel beging. Zie hiervoor Leviticus 20,10, waarin staat dat beide overspelplegers moeten worden gedood. De overspelige man is echter in dit verhaal de grote afwezige. Dat maakt dit ‘proces’ bij voorbaat tot een oneerlijk proces.

Strikvraag
Jezus heeft een boodschap van liefde en vergeving verkondigd. Hij kan daarom niet instemmen met de wrede straf die de belagers van deze vrouw in hun hoofd hebben. Anderzijds kan Hij ook de wet van Mozes niet ongeldig verklaren. Wat moet Hij doen in deze gespannen situatie? Hij begint met het inlassen van een pauze. Hij schrijft (onbekende tekens) in het zand. Maar de pauze is niet voldoende. Men eist een antwoord. Het antwoord van Jezus is bijzonder, omdat Hij zijn toehoorders dwingt uit hun collectieve verontwaardiging te komen en ieder voor zich na te denken over waar ze mee bezig zijn. En ze komen tot inkeer, ‘de oudsten het eerst.’ Daarmee wordt aangegeven, dat er inzicht ontstaat. Men druipt niet af, men realiseert zich wat men aan het doen is. En bekeert zich.

Jezus' schrijven in het zand inspireerde ook dichters:

Guillaume van der Graft

‘Laat al mijn fouten staan
getekend in het zand;
maar schrijf voorgoed mijn naam,
mijn naam in de palm van je hand.’

Gerrit Achterberg  En Jezus schreef in ‘t zand

Jezus schreef met Zijn vinger in het zand.
Hij bukte Zich en schreef in ‘t zand, wij weten
niet wat Hij schreef, Hij was het zelf vergeten,
verzonken in de woorden van Zijn hand.

De Schriftgeleerden, die Hem aan de tand
hadden gevoeld over een vrouw, van hete
hartstochten naar een andere man bezeten,
de Schriftgeleerden stonden aan de kant.

Zondig niet meer, zei Hij, ik oordeel niet.
Ga heen en luister, luister naar het lied.
En Hij stond recht. De woorden lieten los
van hun figuur en brandden in de blos

waarmee zij heenging, als een kind zo licht.
Zo geestelijk schreef Jezus Zijn gedicht.