• Achtergrond

Johannes de Doper speelt als profeet een belangrijke rol in de Bijbel. Ook uit andere bronnen is hij bekend.

Johannes in de gevangenis
Deze derde zondag van de Advent treffen we Johannes weer, maar nu in een heel andere positie.
Hij zit gevangen. Johannes was opgepakt en in de gevangenis gegooid omdat hij tegen Herodes Antipas had gezegd dat hij niet mocht trouwen met de vrouw van zijn broer. Herodes, een kleinzoon van de Herodes de Grote die we tegenkomen bij de geboorte van Jezus, was een machtige leider over een deel van Israël. Hij had het liefst Johannes direct laten ombrengen, maar hij had ook respect en angst voor Johannes. Uiteindelijk laat hij Johannes toch onthoofden op verzoek van Salomé, de mooie dochter van Herodias, de vrouw van zijn broer. Dit wordt in der katholieke kerk herdacht op 29 augustus.
Op een feest had hij het dansende meisje beloofd dat ze mocht hebben wat ze maar wilde. Haar gekrenkte moeder adviseerde haar toen om om het hoofd van Johannes te vragen.

In de gevangenis begon Johannes te twijfelen aan zijn eigen missie. Hij had gezegd dat het koninkrijk van God dicht bij was, maar nu zat hij vast. Johannes had in zijn voorspellingen meer gedacht aan een zeer spoedige komst en voltooiing van wereld. Het antwoord dat Jezus aan de leerlingen van Johannes geeft probeert Johannes anders te leren kijken. Jezus vertelt dat de tijd van het koninkrijk van God wel degelijk is aan gebroken door te wijzen op teksten uit Jesaja waarin de komst van de Messias wordt voorspeld. Hij verbindt deze teksten met concrete signalen in het hier en nu, zoals de genezing van zieken die wijzen op deze Nieuwe Wereld. Het gebeurt alleen niet op een abrupte manier, de mensen krijgen nog tijd om hun leven te beteren en te veranderen.

Tot de omstanders benadrukt Jezus vervolgens dat wat Johannes gezegd heeft geen onzin was. Men moet goed naar hem luisteren. Jezus laat ze opnieuw nadenken over wat daar bij de Jordaan gezegd is en laat zien dat Hij zich aansluit bij Johannes. Hij dringt erop aan dat de mensen die naar Johannes zijn geweest om vol houden en doorgaan in zijn leer. Hou vol! Die boodschap geldt zeker ook voor Johannes in de gevangenis. Hou vol!

Johannes is in het christendom vooral bekend als de Doper, en neef van Jezus. Ook de geschiedschrijver Falvius Josephus uit de 1e eeuw, noemt Johannes:
'Johannes was een goed man. Hij riep de Joden op deugdzaam te leven, tegenover elkaar gerechtigheid te betrachten, en eerbied tegenover God, en zich door hem te laten dopen. Het eerste diende vooraf te gaan aan het tweede, want alleen dan was het dopen welgevallig in de ogen van God. De doop diende niet tot vrijstelling van zonden, maar was een manier om het lichaam ritueel te reinigen nadat ze daaraan voorafgaande hun ziel al gereinigd hadden door te leven in gerechtigheid.'

Van het verhaal van de onthoofding van Johannes de Doper en het dansen van Salomé spreekt tot de verbeelding. Er zijn door diverse kunstenaars schilderijen van gemaakt en Oscar Wilde schreef in 1891 het toneelstuk Salomé, Richard Straus maakte er een opera van, waarop ook weer een film is gebaseerd (1923).